Najczęstsze choroby powiek u psów i kotów
Podwinięcie powiek – entropia (entropium), oraz wywinięcie powiek – ektropia (ektropium), zaliczają się do najczęściej spotykanych problemów okulistycznych u psów i kotów. Mogą być przyczyną wielu poważnych powikłań, a nie leczone doprowadzić mogą do poważnych uszkodzeń rogówki, a nawet do utraty wzroku. Wczesne rozpoznanie jest warunkiem zastosowania prawidłowej procedury chirurgicznej, prowadzącej do pełnego wyleczenia.
Powikłania nieleczonej entropii i ektropii u psa i kota
Wady i deformacje wrodzone powiek tła genetycznego, lub rozwojowego jak również wady nabyte, są częstą pyczynąrz powikłań w postaci stanów zapalnych worka spojówkowego i rogówki. Dysfunkcje przydatków oka skutkują zarówno wytwarzaniem nieprawidłowego składu łez, jak również powodują jego retencję oraz zaburzenia w procesie rozprowadzania filmu łzowego. Zaniechanie odpowiedniego leczenia prowadzi do komplikacji w postaci owrzodzeń i perforacji rogówki. Entropia powiek (entropium palpebrarum) u psa i kota, pod względem szybkości rozwoju i zakresu powikłań wysuwa się na pierwsze miejsce (Fot.1, Fot.2 i Fot.3).
Fot.1 Entropia u psa
Fot.2 Entropia z powikłaniami na rogówce pies
Fot.3 Entropia u kota
Wśród ras szczególnie predysponowanych do występowania enropii, należy wymienić: chow chow, buldog angielski, seter, labrador, golden retriever, bernardyn, shar-pei, rottweiler oraz dog niemiecki. W przypadkach obciążonych genetycznie, rozpoznanie możliwe jest w pierwszych tygodniach, lub miesiącach życia. Na skutek chronicznego drażnienia bogato unerwionej powierzchni rogówki, dochodzi do zapoczątkowania mechanizmów obronnych. Następuje reaktywny łzotok (epiphora), skurcz powiek (blepharospasm) oraz skurcz obronny mięśnia wciągacza gałki ocznej (musculus retractor bulbi), powodujący w formie chronicznej jego przerost. Powiększony mięsień ustala gałkę oczną w nieprawidłowym położeniu, pogłębiając stopień podwinięcia (entropii) powiek (Fot.2), co z kolei zwiększa siłę drażnienia rogówki. Powstaje błędne koło, które utrudnia zarówno diagnostykę choroby pierwotnej, jak i ocenę zakresu operacyjnego leczenia korygującego. Często popełnianym błędem jest interwencja chirurgiczna nie uwzględniająca opisanych tu mechanizmów, mogąca skutkować wytworzeniem ektropii, lub innych deformacji powiek.
Leczenie entropii u psa i kota
W zależności od stopnia entropii, do jej korekcji opracowano wiele technik operacyjnych. Począwszy od technik tymczasowych z wykorzystaniem staplingu, lub szwu pojedynczego w typie Lemberta tzw. tacking (stosowanego głównie u szczeniąt), poprzez najpowszechniej stosowaną technikę Hotz-Celsus, plastykę „Y-V”, aż po techniki nieco bardziej złożone w postaci plastyki Wymana z użyciem przeniesionego płata tarczkowego, plastykę wg Stadesa, lub technikę Quickert–Rathbun. Ich zastosowanie daje zamierzone rezultaty w przypadkach, w których układ powięziowy twarzoczaszki i mózgoczaszki warunkuje stabilne podparcie. W sytuacjach nadmiernie rozwiniętego i silnie uwodnionego podskórza, oraz niestabilnego układu powięziowego (np. chow-chow i shar-pei), leczenie korekcyjne powiek nie przyniesie pożądanego rezultatu. W takich przypadkach, przed podjęciem zasadniczej korekcji kształtu powiek, wymagane jest wykonanie podniesienia i stabilizacji skóry głównie okolicy czoła i twarzy (face lifting). Często do uzyskania właściwego efektu, potrzebne jest wykonanie obszernego zabiegu korygującego. Centrum Okulistyki Weterynaryjnej „Lew” opracowało modyfikację własną popularnych technik face liftingu, umożliwiającą złagodzenie następowego kontrastu pomiędzy krótkim włosem okolicy czołowej, a długim włosem okolicy karkowej. Modyfikacja ta, podobnie jak w przypadku typowego face liftingu przeprowadzanego u ludzi, przesuwa linię blizny w okolice podstawy małżowin usznych, czyniąc ją praktycznie niezauważalną. Podwinięcie powieki trzeciej tzw. migotki (plica semilunaris conjunctivae) (Fot. 4). jest chorobą podobną do entropii powiek. Najczęściej powodowana jest przerostem podstawy tzw. chrząstki „T”. Jej korekcja, podobnie jak w przypadku powieki górnej i dolnej, jest obligatoryjna.
Fot.4 Podwinięcie powieki trzeciej u psa
Ektropia powiek
Ektropia powiek (ectroium palpebrarum), polega na braku prawidłowego kontaktu spojówki powiekowej ze spojówką gałkową, przyczyniając się do wytworzenia odsłoniętej przestrzeni spojówkowej (Fot.5). Wśród ras szczególnie predysponowanych do występowania wymienionych zaburzeń, należy wymienić: retrievery, bernardyny, dogi niemieckie, nowofunlandy, mastify, boksery i spaniele. Najczęściej dotyczy powiek dolnych, indukując zaburzenia składu filmu łzowego poprzez odparowywanie jego frakcji wodnistej. Mechanizm ten indukuje powikłania w postaci zapaleń rogówki i worka spojówkowego w typie KCS (keratoconjuntivitis sicca). Dodatkową konsekwencją ektropii jest upośledzenie mechanizmu indukcji podciśnienia w systemie łzowym, co skutkuje mechanicznym łzotokiem (epiphora). Powyższe powikłanie towarzyszy zarówno ektropii, jak i entropii. Wywinięcie powieki trzeciej tzw. migotki (Fot. 6 i Fot. 7) jest chorobą podobną do ektropii powiek. Najczęściej powodowana jest przerostem podstawy tzw. chrząstki „T”. Jej korekcja, podobnie jak w przypadku powieki górnej i dolnej, jest obligatoryjna.
Fot.5 Ektropia u psa
Fot.6 Wywinięcie powieki 3 u psa
Fot.7 Wywinięcie powieki 3 u kota
Leczenie ektropii u psa i kota
Podobnie jak w poprzednim przypadku, do korekcji ektropii opracowano wiele technik leczenia operacyjnego. Począwszy od plastyki typu „V-Y”, stosowanej w przypadkach o małym stopniu zaawansowania, tzw. plastyka typu Wharton-Jones, poprzez plastykę typu Kuhnt-Szymanowski, na jej licznych modyfikacjach skończywszy. Operacja typu Kuhnt-Szymanowski pozwala na precyzyjne przywrócenie prawidłowego kontaktu powierzchni wewnętrznej powiek z powierzchnią rogówki, nawet w przypadkach jednoczesnego występowania ektropii i zbyt długiej krawędzi powiekowej. Zabieg ten umożliwia leczenie ektropii o praktycznie dowolnym stopniu zaawansowania. Zabieg ten poprzez przeniesienie płata mięśniowo-skórnego w kierunku skroniowym, oraz skrócenie płata tarczkowo-spojówkowego daje w efekcie ich wzajemne przesunięcie, oraz skrócenie krawędzi powieki.
